Wat is het risico?

foto: NY Times

Eigenlijk heb ik geen idee waar de voorkeuren liggen van de mensen die met enige regelmaat mijn stukjes lezen. Niet dat ik me erg veel gelegen zou laten liggen aan die voorkeuren als ze ooit boven water zouden komen, maar ik kijk regelmatig terug naar mijn epistels en de afgelopen tijd valt me op dat ze wel èrg vaak over politiek gaan. 

En als ik er even wat langer over nadenk, moet ik toegeven dat deze politieke teksten waarschijnlijk vrij zinloos zijn. Dat ik met mijn uiterst beperkte lezersschare ook maar enige invloed op de publieke opinie uitoefen, lijkt me vrijwel uitgesloten. Het lucht m'n gemoed weliswaar een beetje, want ik kan niet ontkennen dat ik zo nu en dan tamelijk gefrustreerd ben over de gang van zaken in de Nederlandse politiek, maar dan hebben we het voor wat betreft het nut van dit soort geschrijf echt wel gehad.

Dit even als inleiding op wat, naar wat ik me heb voorgenomen, voorlopig m'n laatste stukje over politiek is.

De politieke aardverschuiving (ik ben te lui om een nieuwe beeldspraak voor het fenomeen te bedenken) van afgelopen woensdag heb ik even op mezelf laten inwerken.

Ondertussen is er al weer van alles gebeurd, waardoor het gebeuren alweer wat bijgekleurd is, maar de vraag blijft wat het voorland van de Nederlandse samenleving is.

Een mooi woord: samenleving. Wat positiever dan het neutrale 'maatschappij'. Dat samen is toch een beetje waar het om draait. Een samenleving is geen maatschappij waarin ieder voor zich en God voor ons allen bovenaan staat. Een samenleving is ook geen maatschappij waarin de één minder rechten en meer plichten heeft dan de ander. 

Een béétje fatsoenlijk mens beaamt dat en gaat niet aan de grondwet morrelen om dat te veranderen. Tenminste, dat vind ik, want ik houd mezelf voor zo'n fatsoenlijk mens. 

Maar inmiddels is gebleken dat een groeiende groep Nederlanders daar anders over denkt. De mate waarin men daar anders over denkt loopt uiteen, maar het idee van hoe een fatsoenlijke maatschappij eruit dient te zien is duidelijk aan het schuiven. 

Dat meer dan 20 procent van de stemmers Wilders de ruimte wil geven om zijn programma door te voeren is één ding. Maar dat de stemmers op VVD en BBB in meerderheid een coalitie willen vormen met de milde versie van Wilders, die zijn partijprogramma gewoon handhaaft en alleen maar zegt dat een deel van dat programma in de ijskast gaat, is bedenkelijker. 

Negen-en-dertig procent van de Nederlandse kiezer wil na de verkiezingen een rechts kabinet, waarvan die kiezers ook wel weten dat dit zonder deelname van de PVV onmogelijk is. Dat de PVV meedoet is door de kiezer dus ingecalculeerd. 

Kortom, een aanzienlijk deel van het volk lijkt bereid bepaalde grondrechten te willen inleveren als er nu dan eindelijk maar eens een regering komt die orde op zaken stelt. Toen ik me dat realiseerde, schoot me onwillekeurig een uitspraak van mijn vader te binnen, die ik nooit meer ben vergeten: "Hitler was een klootzak, maar de treinen reden wèl op tijd!".

Als zo'n gedachtengang breed wordt gedragen, zijn we in Nederland zo langzamerhand en bijna zonder dat we het in de gaten hadden toch wel op een hellend vlak belandt, naar mijn idee.

Aanvankelijk was ik van mening dat het kabinet Wilders er maar gewoon moest komen. Want hoe democratisch is het om Wilders, na een dergelijke verkiezingsuitslag, opnieuw te isoleren en kalt zu stellen? Dit nog los van de kans dat hem dit bij een volgende verkiezing nog meer stemmen op zou leveren.

Maar gedurende die paar dagen dat ik de verkiezingsuitslag verwerkte, ben ik toch gaan twijfelen. 

In de Eerste Kamer heeft rechts geen absolute meerderheid (als je tenminste het CDA, 50 plus en OSF niet mee rekent), maar links is absoluut in de minderheid.

Als de VVD tòch meedoet met het te vormen rechtse kabinet, of het stevig gedoogt, zoals de bedoeling schijnt te zijn, heeft het in de Eerste Kamer een stevige basis om haar wetsvoorstellen erdoor te krijgen.

En stel nu eens dat men aan de grondwet zou willen gaan sleutelen; wie van de Eerste Kamerleden houdt dan zijn rug recht, als die wijzigingen ongelijkheid in de hand werken?

Die rechte ruggen waren bij het aanstellen van de eerste verkenner, een paar dagen geleden, al bijna onvindbaar. Tegen de eerdere afspreken in werd toch weer een politiek actieve verkenner goedgekeurd.

Toegegeven, dit is zo'n beetje het zwartste scenario dat denkbaar is, maar hoe onwaarschijnlijk is het? Wie durft daar na de laatste verkiezingsuitslag nog wat over te zeggen? Wie durft op zeker moment tegen de wil van het volk in te gaan als die wil niet strookt met de eigen morele principes?

Ziedaar het risico uit de titel van dit stukje.

Ik kan het nog dramatischer maken door te verwijzen naar de manier waarop de NSDAP in 1933 de absolute macht aan zich trok. Dat verhaal ga ik hier niet van a tot z opdienen, het Wikipedia-lemma Nationaalsocialistische Duitse Arbeiderspartij legt het allemaal keurig uit.

De essentie is dat Hitler aanvankelijk door verkiezingen aan de macht kwam en dankzij enkele ander rechtse partijen een regeringscoalitie kon vormen. Die partijen steunden hem toen hij vervolgens de Rijksdag ontbond en nogmaals nieuwe verkiezingen uitschreef, waarna hij zijn gelijkschakeling kon beginnen.

Nu was de situatie in Duitsland in de eerste helft van de jaren '30 heel anders dan in Nederland. De armoede en de werkloosheid waren van een heel ander niveau dan in het Nederland van nu. Het percentage mensen in Duitsland dat ècht wat te klagen had was een stuk groter dan in het huidige Nederland.

Maar de krachteloosheid van de Weimar-republiek vertoont wel enige gelijkenis met het beleid van vier kabinetten Rutte. En ook die krachteloosheid was veel Duitsers een doorn in het oog, net zoals die van de Nederlandse politiek in de afgelopen tien jaar dat bij de Nederlandse kiezer is.

Toch lijkt zo'n vergelijking nog steeds wat overdreven.

Voorlopig moet het kabinet Wilders er nog komen. 

Komt het er niet en worden nieuwe verkiezingen noodzakelijk, dan kan er van alles gebeuren.

Ik laat het voorlopig aan me voorbijkomen en hoop als volgend stukje iets te presenteren waarin wat meer waardenvrije romantiek zit. Hoe lang ik die houding volhoud zal moet blijken.

Wat de politiek betreft zien elkaar wel weer ergens aan de andere kant van de tunnel.